FİİLİMSİLER

Mayıs 04, 2019

FİİLİMSİLER

Fiillere getirilen birtakım eklerle oluşturulan; fiillerin isim, sıfat, zarf şeklini yapan sözcüklere fiilimsi denir.

Fiilimsiler, eylemden türeyen, ancak eylemin bütün özelliklerini göstermeyen sözcüklerdir. Bunlar bir fiil gibi olumsuz yapılabilir; ancak bir fiil gibi çekimlenemez.

Örneğin; “silmek” fiilini “siliyorum” biçiminde çekimleyebiliriz; ama “silen” sıfat-fiilini “sileniyorum” biçiminde çekimleyemeyiz.

Fiilimsiler, fiillere getirilen “fiilimsi ekleri” ile ortaya çıkarlar. Yani fiiller bazı ekler sayesinde fiilimsi olurlar. Bu ekler fiilden isim yapma ekleri olarak da bilinir ki bunlar eklendiği fiili isim soylu sözcük yaparak o sözcüğün cümlede “isim, sıfat ve zarf” görevinde kullanılmasını sağlarlar. (Fiilimsiler, fiilden isim yapma eki aldıkları için türemiş bir sözcük olarak kabul edilirler.)

Fiilimsilerin Özellikleri

1. Eylemlerden türetilirler.

2. Olumsuzluk eki (-me / -ma) alabilirler.

3. Fiillerin aldığı “fiil çekim eklerini” yani şahıs ekleri, haber ve dilek kiplerini alamazlar.

4. Yarım yargı bildirir, yan cümlecikte yüklem olurlar. Yan cümlecikte özne, tümleç gibi ögeler bulunabilir. Geçişli olanlar nesne de alabilirler.

5. Cümlede ad soylu sözcük (ad, sıfat, zarf) gibi görev yaparlar.

> Fiilimsiler; isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üçe ayrılır:

FİİLİMSİ ÇEŞİTLERİ

1-İsim Fiil (Mastar)

Fiillere getirilen “-ma, -ış, -mak” ekleri ile yapılır. Bu ekler büyük ünlü uyumu kuralına göre eklendiği sözcük içinde değişiklik gösterecekleri için “-ma, -me, -ış, -iş, -uş, -üş, -mak, -mek” şekillerinin de var olduğunu bilmeliyiz arkadaşlar. Fakat ezberimizde kalıcı olması için “-ma, -ış, -mak” eklerini bilmemiz yeterlidir. Bu ekler fillere gelerek onları cümle içinde “isim” yaparlar.

» Onunla tanışmayı ben de istiyorum.
» Şiir okuyuşuna herkes hayran kaldı.
» Balık tutmak bir yetenek işidir.
» Evin her tarafını güzelce temizlemenizi istiyorum.
» Bu köyden ayrılmak bana çok zor gelmişti.

2. Sıfat Fiil (Ortaç)

Fiil köklerine gelen eklerle fiilleri türeten, cümle içinde sıfat göreviyle kullanılan sözcüklerdir.Sıfat fiiller tek başlarına kullanıldıklarında adlaşmış sıfat olurlar.Sıfat fiiller niteleme sıfatı olarak kabul görürler.

Sıfat fiiller “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerinin fiillere getirilmesiyle yapılır. Sıfat fiil eklerinin akılda kolayca kalabilmesi için şu şekilde kodlayabiliriz:

“Anası mezar dikecekmiş”

Unutulmayan günler hep hafızamızda yer alır.

Eli öpülesi adamdır.

Çalışanlar emeklerinin karşılığını bir gün alır.

Anlaşılmaz hareketler yapıp duruyordur.

Benzer hatalar yüzünden ilerleme kaydedemiyoruz.

3-Zarf Fiil / Bağ Fiil (Ulaç)

Eylemlerden "-ip, (-ıp, -up, -üp), -erek (-arak), -meden (-madan), -meksizin (-maksızın), -dikçe (-dıkça, -tıkça), -ince (-ınca),-eli (-alı),-ken,-a (…-a …-a), …-r …-mez (…- r …-maz), -esiye (-asıya), -casına (-cesine)" ekleriyle türetilip zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir. Cümleleri zaman veya durum yönüyle tamamlar.